Πού αρχίζει και πού τελειώνει κάποιος που επωμίζεται την επαχθή τιμή να απευθύνει ύστατο αποχαιρετισμό σε έναν άνδρα του πολυσχιδούς και σεμνού μεγέθους του Νίκου Ζωρογιαννίδη. Δεν υπολόγιζα σε ένα τέτοιο θλιβερό καθήκον όταν συναντηθήκαμε για τελευταία φορά στην αίθουσα «Άρης Γαρουφαλής» του Ωδείου Αθηνών. Τέλος πάντων! Το γνωρίζουμε όλοι! Οι σημαντικοί άνθρωποι επικαλούνται συνήθως σύντομα βιογραφικά, οπότε τα πολλά λόγια είναι ενδεχομένως φτώχια και στη δική του περίπτωση. Ορισμένα όμως, κατ’ ανάγκην ενίοτε πιο προσωπικά, είναι αναγκαία γι’ αυτόν τον ανώτατο λειτουργό και συνάμα στοχαστή της Ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης, όπως τον γνώρισαν γενεές αγαπημένων συνάδελφων και συνεργατών του στο Υπουργείο Πολιτισμού, στη διάρκεια της θητείας σειράς υπουργών εναλλασσόμενης πολιτικής προέλευσης. Εκείνοι ενθυμούνται με βεβαιότητα την συμβολή του -με δυσβάστακτο προσωπικό κόστος- στη θέσπιση ενός ανθεκτικού στο χρόνο Κανονισμού Λειτουργίας του Υπουργείου, στο οποίο αφιέρωσε τη ζωή του. Ομοίως θα συντηρούν στη μνήμη τους τις συνεργασίες του, πολιτικής και ενίοτε συνάμα πνευματικής κορυφής, με ακαδημαϊκά διαμετρήματα σαν τον Κωνσταντίνο Τσάτσο ή τον Κωνσταντίνο Τρυπάνη, αλλά και με την ιδιαίτερη Μελίνα Μερκούρη.
Προσωπικά, ως κάποιος που τότε αγνοούσε τη συμβολή του, συνομολογώ και ελπίζω ότι διερμηνεύω την ευγνωμοσύνη των φιλόμουσων, ειδικών και εραστών, για τα εκδοτικά επιτεύγματα κατά τη θητεία του στο Υπουργείο, αυτά που εκείνος κατηύθυνε και επέβλεψε! Ο λόγος για το πολυτελές, βαρύ όσο και βαρύτιμο άλμπουμ δίσκων βινυλλίου για το «Ελληνικό Λυρικό Θέατρο» και, αργότερα, στην αυγή της ψηφιακής εποχής, για την περιορισμένη κυκλοφορία των μεταπολεμικών συναυλιών του Δημήτρη Μητρόπουλου στην Ελλάδα, στο κινηματοθέατρον «Ορφεύς» των Αθηνών, στα 1955, από παραμελημένες και ήδη από τότε εν μέρει κατεστραμμένες ταινίες του αείποτε Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Μαζί με τον κ. Νίκο γελούσαμε όταν του περιέγραφα τον ανορθόδοξο και επικίνδυνο για εμένα τρόπο, με τον οποίο του είχα αποσπάσει ένα αντίτυπο του ες αεί πολύτιμου αυτού αποκτήματος
Με αυτές τις προϋποθέσεις, η συνάντησή μας, αλλά και η κοινή αξιακή μας αντίληψη για ζητήματα διοικητικής λειτουργίας και πολιτισμού ήταν προδιαγεγραμμένη. To συναπάντημά μας όμως οφείλεται στην αγαπημένη του σύζυγο Ιουλία, primadonna στη σκηνή και στην ψυχή του. Την Ηγερία του, που ο ίδιος αποκαλούσε τρυφερά, χαμηλόφωνα και με ένα ελαφρό μειδίαμα παιδικής αταξίας «η κυρία Προϊσταμένη μου», επιβεβαιώνοντας έτσι το πνεύμα σεβασμού και αμοιβαίας αποδοχής που χαλυβδώνει μιαν έγγαμη συμβίωση ανθρώπων με ισχυρή και διακριτή προσωπικότητα.
Πίσω όμως από τις μειλίχιες διατυπώσεις ο Ζωρογιαννίδης ήταν πρωτίστως ένας άνθρωπος με αδιαμφισβήτητη αγχίνοια, κύρος παρουσίας και επιτελικές αρετές. Ένας δραστήριος, διαρκώς και διακαώς εργαζόμενος, που ουδέποτε, μέχρι τέλους, αναπαύθηκε και επαναπαύθηκε. Άλλοι στη θέση του θα είχαν μοναχά αξιοποιήσει την τρόπον τινά «αριστοκρατική» καταγωγή του από τον λογοτέχνη Ζαχαρία Παπαντωνίου. Όχι εκείνος, που επιδίωξε την αυτόνομη λογοτεχνική του ανάδειξη, με τα διόλου ευάριθμα βιβλία του, συχνά αξιοποιώντας σε αυτά, με αδιόρατο πλην σαρκαστικό χιούμορ, τη μακρά διοικητική του εμπειρία. Αποτύπωσε έτσι με ακρίβεια, εχεμύθεια και λεπτότητα καταστάσεις και παθογένειες της διοικητικής μηχανής και κατόρθωσε να προσπορίσει ελκυστικότητα σε φαινομενικά ξηρές και απρόσφορες για παρόμοια χρήση θεματικές. Με ορεσίβια ακεραιότητα δε, ουδέποτε προσπάθησε μέσα από τη δική του δράση, να κρύψει τον μεγάλο του πρόγονο. Αντίθετα έσκυψε με στοργή πάνω στην εν μέρει άγνωστη κληροδοσία του, διενέργησε επίμοχθη έρευνα και τον απελευθέρωσε καθοριστικά από το περιοριστικό για εκείνον αρχέτυπο των παλιών αναγνωστικών μας, αφού με μεγάλη εκδοτική επιμέλεια αποκάλυψε ποικίλες άλλες επιδόσεις του, ακόμη και ως κριτικού μουσικών γεγονότων, κατά τη νεανική παραμονή του στο εξωτερικό.
Κάτι που βιώσαμε σε βάθος όσοι είχαμε το προνόμιο μιας έστω και περιορισμένης, αλλά πάντως περιοδικής συναναστροφής μαζί του, ήταν το εύρος της θεώρησης των θεμάτων που διέθετε και η αντιμετώπιση ανθρώπων και ζητουμένων πάνω και πέρα από τη στενή αναφορά τους στο δικό του πρόσωπο. Υπό αυτή την έννοια ο Ζωρογιαννίδης υπήρξε, σε όποιο τομέα κι αν δραστηριοποιήθηκε, από το κέντρο άσκησης πολιτικής του Υπουργείου έως τους περιφερειακούς φορείς της αγαπημένης του Ευρυτανίας, μια βαθύτατα θεσμική παρουσία. Ένας άνθρωπος με συγκροτημένη άποψη μεν, αλλά χωρίς ροπή στην αντιπαράθεση. Ο Ζωρογιαννίδης που τουλάχιστον εγώ γνώρισα εξέπεμπε κατανόηση για όλα τα ανθρώπινα, ακόμη και τα παράδοξα ή αδιανόητα. Ακόμη κι γι αυτά την αποδοκιμασία του οριοθετούσε μια πηγαία, ανθρωπιστική συγκατάβαση.
Αυτή ήταν προφανώς η κοσμοθεωρητική αφετηρία για την τιμητική στήριξη και συνοδοιπορία του και με τη δική μας, 90χρονη εφέτος, Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών. Η νηφάλια και λακωνική ενθάρρυνσή του αποτελούσε την πλέον ισχυρή και καθησυχαστική επιβεβαίωση επιλογών και πορείας. Δεν θα λησμονήσουμε την σταθερή παρουσία του στις Τελετές και εκδηλώσεις μας, αλλά και την προθυμία του να μιλήσει στον τηλεοπτικό φακό για τα 80χρονά μας. Και αν αυτό ακούγεται σημειακό, επιτρέψτε μου να υποστηρίξω ότι εξ όνυχος πιστοποιείται ο λέων. Ένας λέων που, στην περίπτωσή του, γνώριζε να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες με δύναμη μεν, στωική όμως και ήρεμη. Αυτή την αδιατάρακτη ηρεμία ανακαλώ -και βλέπω φίλους ανάμεσά μας που θα την επιβεβαιώσουν- ακόμη κι όταν, αδημονούντες για ένα πολυαναμενόμενο ρεσιτάλ της Ιουλίας στο Λονδίνο, στη μνήμη της Έλενας Νικολαΐδη, όπου είχε κληθεί η αφρόκρεμα της Βρετανικής κριτικής, βρεθήκαμε -έχοντας μόλις μεταβεί εκεί- προ του απροόπτου της ματαίωσής του, για πρώτη φορά στα χρονικά της χώρας μεταπολεμικά, λόγω της μεγάλης τρομοκρατικής ενέργειας στον Υπόγειο της πόλης, στις 7 Ιουλίου 2005. Η δική του ατάραχη αντιμετώπιση είναι ακόμη ζωντανή στη μνήμη μου. Αυτός ήταν ο Νίκος Ζωρογιαννίδης που σήμερα συνοδεύουμε με μεγάλη θλίψη στην τελευταία του κατοικία. Ένας σε πολλά μοναδικός και γι αυτό αναντικατάστατος. Είμαι βέβαιος ότι η προσηνής σκέπη του θα λείψει ασφαλώς σε πολύ περισσότερους ανάμεσά μας από την δική του αγαπημένη οικογένεια!
1) Νεκρολογία εκφωνηθείσα κατά τη νεκρώσιμο ακολουθία της 19ης Οκτωβρίου.
