Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ – Το όνομα πίσω από το έργο

83

του Κυριάκου Π. Λουκάκου

      Δύο μέρες μετά την εκτέλεση των «Παραλλαγών Γκόλντμπεργκ» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών,  από τις  4 έως τις 8 Νοεμβρίου, το Γκντανσκ φιλοξένησε την 15η έκδοση του Φεστιβάλ Γκόλντμπεργκ, με αναγνωρισμένης εμβέλειας σχηματισμούς της παλαιάς μουσικής, όπως Les Folies Françoises, Musica Fiata, La Capella Ducale, Kölner Akademie και Arte dei Suonatori σε διαδικτυακά προσβάσιμες εκδηλώσεις (www.goldbergfestival.pl). Στόχος να διευρυνθεί η απήχηση ενός συνθέτη και δεξιοτέχνη, που η μουσική κοινή γνώμη θυμάται αμυδρά και μόνον από το άτυπο προσωνύμιο μιας από τις κορυφαίες συνθέσεις ενόργανης μουσικής, στην τελευταία φάση  της ζωής και της δημιουργίας του Johann Sebastian Bach (1685-1750). Ο λόγος για τον βραχύβιο Johann Gottlieb Goldberg (1727-1756), που, 14ετής βιρτουόζος, είχε τεθεί  υπό την προστασία του κόμη Hermann Karl von Keyserling, επιφανούς μέλους της Γερμανικής αριστοκρατίας της Βαλτικής και πρέσβη της Ρωσίας στην Αυλή του εκλέκτορα της Σαξονίας, βασιλιά της Πολωνίας και  Μεγάλου Δούκα της Λιθουανίας Αυγούστου Γ’. Με προϋπηρεσία προέδρου της Ακαδημίας Επιστημών της Αγίας Πετρούπολης και με σαλόνι στη Δρέσδη που συγκέντρωνε κορυφαία καλλιτεχνικά μεγέθη (όπως ο βιολονίστας Pisendel, ο λαουτίστας Sylvius-Leopold Weiss, οι συνθέτες Karl Heinrich Graun και Jan Dismas Zelenka, ενδεχομένως ακόμη και ο «αγαπημένος Σάξονας» της εποχής Johann Adolph Hasse, αλλά και  ο προσφάτως διορισμένος ως οργανίστας στην Αγία Σοφία Wilhelm Friedemann Bach), ο διπλωμάτης εμπιστεύθηκε τον έφηβο -συμμαθητή του γιου του στη Λειψία- Γκόλντμπεργκ στην εκπαιδευτική επιμέλεια του τελευταίου, μέσω της οποίας εκείνος αργότερα απόλαυσε τη διδασκαλία και του Γιόχαν Σεμπάστιαν.

    

Johann Gottlieb Goldberg portrait

Φαίνεται ότι ο Γκόλντμπεργκ δεν αποτελούσε τυχαία περίπτωση. Προερχόμενος από πατέρα διαπρεπή κατασκευαστή λαούτων και εγχόρδων και οργανωτικό παράγοντα της μουσικής ζωής του τότε Ντάντσιχ, το ενδιαφέρον και όχι αχανές συνθετικό του έργο αποτυπώνει τόσο  αναπόδραστες εκπαιδευτικές επιρροές των δύο Μπαχ, όσο και μια δυναμικά αυτόνομη καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία. Μια καντάτα του μάλιστα ερμήνευσε ο ίδιος ο Μπαχ στη Λειψία και, αργότερα, ο γιος του CPE στο Αμβούργο. Βρίσκουμε αξιομνημόνευτο ότι ο W.F.Bach, παρεμπιπτόντως ο πρεσβύτερος των  γιων του Κάντορα, αναφερόταν σε επιστολή του, του έτους 1767, 17 χρόνια αργότερα δηλαδή, σε συναυλία του Γκόλντμπεργκ στα 1750, παρουσία του ιδίου, του Κάυζερλινγκ, αλλά και -κυρίως- της εκλέκτορα Maria Antonia Walpurgis,  μαθήτριας του Πόρπορα και του Χάσσε, που υπήρξε αξιόλογη μουσουργός, όπως μαρτυρεί η προ ετών αναβίωση της όπεράς της «Talestri, Regina delle Amazoni» (1760).

Ο πρόωρος θάνατος του Γκόλντμπεργκ, από φυματίωση στα 29 μόλις χρόνια του, δεν ήταν λυπηρή μόνον για «την εξαίσια δεινότητά του στο τσέμπαλο», όπως αναφέρεται σε επικήδεια νεκρολογία του, αλλά και επειδή αυτός ο «μελαγχολικός και πεισματάρης εκκεντρικός», που συχνά έσκιζε τις συνθέσεις του, διέθετε χάρισμα στην «prima vista» και τον αυτοσχεδιασμό, αλλά και ελεύθερο πνεύμα υποσχόμενο ωριμότητα ευήκοη για τις εξελίξεις της μουσικής στο μεταίχμιο μπαρόκ στον κλασικισμού. Η παρουσίαση κριτικών εκδόσεων δύο κονσέρτων του από το Φεστιβάλ συνηγορεί σχετικά!