Μάλερ «Ανάστασης» και ανάτασης από την ΚΟΑ

209

«Η Δεύτερη είναι η πιο μεταφυσική Συμφωνία του Μάλερ. Μια έντονη αντιπαράθεση ζωής και θανάτου, επίγειας καθημερινότητας και αθανασίας. Η μεγαλύτερη δυσκολία αλλά και πρόκληση για τον αρχιμουσικό είναι να δοθεί ανάγλυφα η αντιπαράθεση των εικόνων: του αγώνα για επιβίωση έναντι της αιώνιας γαλήνης, της μάχης αλλά και της ηρεμίας. Πρόκληση επίσης, αποτελεί η διαχείριση των τεράστιων ηχητικών όγκων και των περασμάτων με χαρακτήρα μουσικής δωματίου». Με αυτό το διαδικτυακό σχόλιο προετοίμασε ο Στέφανος Τσιαλής το Αθηναϊκό κοινό για τη γνωστή ως «Συμφωνία της Αναστάσεως» του Γκούσταφ Μάλερ, που αναβίωσε με εγχώριες χορωδιακές και ορχηστρικές δυνάμεις στην Αίθουσα «Χρ. Λαμπράκης» του Μεγάρου των Αθηνών. Η δική του προμετωπίδα δέους στη συναυλία της 18ης Ιανουαρίου 2019 επεξηγεί σε μεγάλο βαθμό και το φαινομενικό παράδοξο να φιλοξενείται η νεανική 2η -από τις συνολικά 11 συμφωνίες του- στην 8η σχετική εκδήλωση του Κύκλου Μάλερ που ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών προωθεί την τελευταία πενταετία, με κυμαινόμενη είναι αλήθεια επιτυχία. Ο πλέον πρόσφατος σταθμός στη μαλερική Οδύσσεια δικαιολογεί πάντως αναδρομικά (πώς αλλιώς;) τη χρησιμότητα παρόμοιων «κύκλων», μη περιοριζόμενη στην απλώς συστηματική ή έστω στη διδακτική τους διάσταση. Σε ορχήστρες όπως η ΚΟΑ, με σπάνια την ευκαιρία απόδυσης σε παρόμοια τολμήματα, πρωτοβουλίες σαν και την προκειμένη, αναγκαίως ιλιγγιώδεις και συναφώς οραματικές, συμβάλλουν ουσιαστικά στην εξοικείωση με το ιδίωμα των συνθετών και με τις τεχνικές προϋποθέσεις της υπηρέτησής του. Αυτή η προστιθέμενη αξία από συναυλία σε συναυλία συνιστά και την ανταμοιβή όσων, μουσικών και θεατών, υφίστανται κόστος αστοχιών με διακύβευμα τη σταδιακή αποκατάσταση και υπέρβασή τους.  

Gustav Mahler

       Η 2η του Μάλερ αποτελεί έργο που εγείρει προκλήσεις και την αντίστοιχη τόλμη της άρσης στο ύψος τους. Απόδειξη το γεγονός ότι, παρά τις μεγάλες καλλιτεχνικές δυνάμεις που επιστρατεύει, ήταν αυτή που ηχογραφήθηκε πρώτη στα 1924, με την προκατακλυσμιαία «ακουστική» τεχνολογία χαράξεων, για το γραμμόφωνο με χωνί. Με δεδομένη εξάλλου την απουσία ηχητικού τεκμηρίου της συμφωνίας αυτής υπό τη μπαγκέτα του πρωτοπόρου στον Μάλερ Δημήτρη Μητρόπουλου, παρεμπιπτόντως αρχιμουσικού της πρόδρομης νομικής μορφής της ΚΟΑ (ως Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών), η πρόσφατη, όχι μεν πρώτη αλλά έξοχη, εκτέλεσή της στοιχειοθετεί απτή και προσήκουσα εκπλήρωση ενός ιστορικού ζητούμενου εν όψει της 60ης επετείου (2020) τής τελευτής του.

        Η εκδήλωση επιβεβαίωσε ευτυχή όσμωση της Ορχήστρας και του ηγήτορά της, με το ογκώδες εναρκτήριο αλλέγκρο μαεστόζο της Συμφωνίας να υποστηρίζεται χωρίς χαλάρωση του τραγικού του momentum, ολοζώντανο και γεμάτο χαρακτήρα στον εσωτερικό διάλογο των οργανικών ομάδων. Απολαύσαμε τη διαχείριση της νοσταλγικής αύρας από τα έγχορδα στην β’ κίνηση, με βιεννέζικη χάρη τόσο στην αρχική έκθεση του θέματος όσο και στην επανέκθεσή του από τα pizzicati. Η αθροιστική αίσθηση της εκτέλεσης δεν διαταράχθηκε ούτε στο είδει σκέρτσου 3ο μέρος, που οδήγησε σε ένα ατμοσφαιρικό «Urlicht» (Αρχέγονο Φως) από την διεθνούς φήμης εκπρόσωπο της χαμηλής φωνητικής περιοχής Lilli Paasikivi, διευθύντρια της Εθνικής Όπερας της Φιλανδίας. Το τελευταίο ευρύ «μπλοκ» της Συμφωνίας ανέδειξε το συνεκτικό ειρμό της διεύθυνσης, με αιθέρια ατμοσφαιρική συμβολή της Γερμανίδας υψιφώνου Alexandra Steiner, μεμονωμένα και συνδυαστικά  με την κοντράλτο. Η αξιοσημείωτη δεξιότητα των χορωδιακών σχηματισμών της ΕΡΤ και της Μικτής Δημοτικής Χορωδίας Αθηνών συνέβαλε καθοριστικά στη λυτρωτική και εγερτήρια κορύφωση της «Αναστάσιμης Ωδής».