Έτους Ραχμάνινωφ συνέχεια

του Κυριάκου Π. Λουκάκου

Έτους Ραχμάνινωφ συνέχεια

      Μόλις στις 15 Φεβρουαρίου η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών είχε εγκαινιάσει εντυπωσιακά το αφιέρωμά της στον λαμπρότερο ίσως τιμώμενο του 2023, τον Sergei Rachmaninov. Οι «Παραλλαγές» του «σε ένα θέμα τού Παγκανίνι», το οιονεί 5^ο αλλά όχι έσχατο των τεσσάρων κονσέρτων του, ερμηνεύθηκε με επιφανή σολίστ τον Μιχαήλ Πλετνιώφ. Ένα μήνα αργότερα, 13 μέρες πριν από την 150^ή επέτειο τής γέννησης τού πιανίστα και συνθέτη (01/04/1873) και 10 πριν από την 80^ή επέτειο τού θανάτου του (28/03/1943), η ΚΟΑ συνέχισε την παρουσίαση των πλέον κοσμαγάπητων έργων του, κατά αριθμητικώς φθίνουσα σειρά, με την  «Σταχτοπούτα» ανάμεσά τους, το πιο τραυματικό ίσως μετά την τυπικά πολύ απώτερη 1^η του συμφωνία. Τόσο εκείνη όσο και το 4^ο κονσέρτο για πιάνο συνδέθηκαν με επώδυνες μεταβατικές φάσεις που σημάδεψαν τη ζωή του, αυτοτελώς όσο και συνδυαστικά, αφού οι κρίσεις αυτοπεποίθησης ή καλλιτεχνικής ανακατεύθυνσης του μουσουργού δεν είχαν μόνον ταυτοτικές αιτίες, αλλά και συντριπτικά εξωγενή αίτια, με κυρίαρχο τον ξεριζωμό του από τη μητέρα πατρίδα Ρωσία ως επακόλουθο της Οκτωβριανής Επανάστασης, την επακόλουθη οικογενειακή βιοποριστική του αγωνία, που ανέστειλε για χρόνια την συνθετική του ενασχόληση, και βέβαια την προσαρμογή του σε χώρες υποδοχής τόσο διαφορετικές όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ελβετία.

      Η «Οδύσσεια» τού 4^ου, πρώτο θεματικό υλικό τού οποίου ο Ραχμάνινωφ συναποκόμισε στην εν έτει 1917 αυτοεξορία του, μοιάζει να τελεί ακόμη εν εξελίξει, με ενδιάμεσους σταθμούς την ατυχή πρεμιέρα του 1927, τις εκτεταμένες περικοπές και την «τελική» εκδοχή που ηχογράφησε ο δημιουργός το 1941, αφού ήδη επανεκτιμάται η αρχική εκδοχή από καθιερωμένους του πιάνου. Στην αθηναϊκή συναυλία τής 17^ης Μαρτίου 2023 η ανάκρουση του Κονσέρτου ακολούθησε την «Μικρασιατική Ραψωδία» του Γιάννη Κωνσταντινίδη, που εφέτος συμπληρώνονται 120 χρόνια από την γέννησή του. Παρτιτούρα για μεγάλη ορχήστρα με αναμενόμενες δημώδεις αναφορές και ενδιαφέρουσα, οικονομημένη ενορχήστρωση, η σύνθεση αποτελεί στην πραγματικότητα μια τριμερή σουίτα, με ευκρινές το ιμπρεσσιονιστικό στοιχείο στο «ιντερμέτζο». Η Ορχήστρα οδηγήθηκε με ασφάλεια από τον Michel Tilkin και διακρίθηκε στο γ’ μέρος για την εξαιρετική σύμπραξη ξύλινων και εγχόρδων που απέδωσαν δροσοστάλαχτη ποιμενικότητα στη μουσική, χωρίς πάντως να εξορκίσουν πλήρως την ενίοτε αμήχανη μακρηγορία της.

Αυτή ακριβώς η μακρηγορία προβλημάτιζε και τον Ραχμάνινωφ σε σχέση με το 4^ο του, όπως αποκαλύπτει η αλληλογραφία του, αλλά ο κίνδυνος αποσοβήθηκε χάρη στην παθιασμένη σύμπραξη τής Plamena Mangova με τον επίσης προσκεκλημένο Βέλγο αρχιμουσικό. Παρασυρθήκαμε από την 43χρονη Βουλγάρα πιανίστα στην συναρπαστική κορύφωση τού α’ μέρους,  απολαύσαμε την δεξιοτεχνική εγκατάλειψη και την εκφραστική γενναιοδωρία της σε ένα οργανικά συμπαγές λάργκο, όπως και τα αποθέματα ενέργειας που επέδειξε στο καταληκτικό «ζωηρό» αλέγκρο.

Η συναυλία ολοκληρώθηκε με μιαν οργανωμένη και επαρκώς αναλυτική ανάγνωση τής συγκλονιστικά επίκαιρης 5^ης συμφωνίας τού Dmitri Shostakovich, ελεγχόμενης αδρεναλίνης, που επέτρεψε όμως στη μουσική να αποδείξει την ισχύ της, ακόμη και με μετρημένη προγραμματική φόρτιση…