Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία – Φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος
Μουσική – Ηχητικός σχεδιασμός: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
Σκηνικό – Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Επιμέλεια Κίνησης: Πλωτίνος Ηλιάδης
Φωνητική διδασκαλία: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Video Art παράστασης: Διονύσης Σιδηροκαστρίτης
Βοηθός σκηνοθέτη: Mάκης Νάνος
Βοηθός φωτιστή: Στέβη Κουτσοθανάση
Μακιγιάζ: Όλγα Φαλέι
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Λέπουρης
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Παραγωγή: «Ηθικόν Ακμαιότατον ΑΜΚΕ» & «Θέατρο Αμαλία»
Προβολή και επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου – “We Will”
Ερμηνείες: Μάνια Παπαδημητρίου (Ιοκάστη – Τειρεσίας), Θανάσης Σαράντος (Οιδίπους Τύραννος), Χριστόδουλος Στυλιανού (Κρέοντας), Πάρης Σκαρτσολιάς (Εξάγγελος – Χορός), Αλέξανδρος Τούντας (Άγγελος – Χορός), Βαγγέλης Ψωμάς (Θεράπων – Χορός), Θανάσης Ρέστας (Ιερέας – Χορός)
Κορυφαίο έργο τού τραγικού ποιητή Σοφοκλή (496 π.Χ.- 406 π.Χ.), που αναφέρεται σε γεγονότα τού Κύκλου των Λαβδακιδών (Θήβα). Κεντρικές ιδέες του είναι πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεφύγει από το πεπρωμένο του και ότι τα μεγάλα αμαρτήματα δεν μένουν ατιμώρητα.
Ο Οιδίποδας, βασιλιάς τής Θήβας, προσπαθεί να βρει τον φονιά τού προηγούμενου βασιλιά, Λαΐου, καθώς, σύμφωνα με χρησμό, η δολοφονία αυτή είναι η αιτία για τον φοβερό λοιμό που έχει πλήξει την πόλη. Αδυνατώντας να βρει απάντηση, συμβουλεύεται τον Μάντη Τειρεσία, και από αυτόν μαθαίνει την τραγική αλήθεια. Δηλαδή, πως ο ίδιος είναι ο δολοφόνος τού προηγούμενου βασιλιά τής Θήβας. Αμφισβητώντας τα λεγόμενα του Τειρεσία, θεωρεί πως αυτό είναι συνωμοσία τού κουνιάδου του, Αιγίσθου, αλλά οι μαρτυρίες δύο βοσκών αποδεικνύουν πως είναι γιος τού δολοφονημένου, από τον ίδιον, πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του, Ιοκάστης. Έπειτα από αυτήν τη φοβερή αποκάλυψη, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίποδας αυτό-τυφλώνεται.
Η ιστορία προηγουμένως: Ο Λάιος, βασιλιάς τής Θήβας, είχε πάρει χρησμό πως το παιδί που θα γεννούσε με την Ιοκάστη θα σκότωνε τον πατέρα του και θα παντρευόταν τη μητέρα του. Έτσι, όταν ο γιος τους γεννήθηκε, τρύπησαν τα πόδια του και τον άφησαν έκθετο στον Κιθαιρώνα. Κάποιος βοσκός βρήκε το βρέφος, το έσωσε και το έδωσε σε άλλο βοσκό, που το παρέδωσε στη Μερόπη ή ή Περίβοια, σύζυγο του βασιλιά τής Κορίνθου, Πορύβου. Αυτός και η γυναίκα του, μην έχοντας δικά τους παιδιά, μεγάλωσαν τον Οιδίποδα σαν παιδί τους. Όταν ο Οιδίποδας ενηλικιώθηκε, ακούγοντας κάποιον να τον αποκαλεί «νόθο», πήγε στο Μαντείο των Δελφών, όπου πληροφορήθηκε πως υπήρχε χρησμός, σύμφωνα με τον οποίο έμελλε να σκοτώσει τον πατέρα του και να παντρευτεί τη μητέρα του. Θέλοντας να αποφύγει την πραγματοποίηση του φοβερού αυτού χρησμού, δεν επέστρεψε στην Κόρινθο και σε αυτούς που θεωρούσε γονείς του. Στον δρόμο του συνάντησε τον Λάιο και, αμυνόμενος, τον σκότωσε, αγνοώντας πως είναι ο πατέρας του. Όταν έφτασε στη Θήβα, έλυσε το αίνιγμα της Σφίγγας και κέρδισε τη βασιλεία τής πόλης, παίρνοντας τη βασίλισσα, Ιοκάστη, γυναίκα του, η οποία, όμως, ήταν η μητέρα του. Μαζί απέκτησαν τέσσερα παιδιά (Πολυνείκης, Ετεοκλής, Αντιγόνη, Ισμήνη).
Ο θύτης Οιδίποδας είναι και θύμα, καθώς πληρώνει το ανοσιούργημα του πατέρα του. Ο Λάιος, ως νεαρός άντρας, φιλοξενήθηκε από τον βασιλιά τής Ηλείας, Πέλοπα. Ο Πέλοπας είχε έναν γιο, τον Χρύσιππο, τη διαπαιδαγώγηση του οποίου ανέθεσε στον Λάιο. Ο Λάιος ερωτεύτηκε τον μικρό Χρύσιππο και τον βίασε. Ο Χρύσιππος, ντροπιασμένος, αυτοκτόνησε. Φοβισμένος ο Λάιος για την οργή τού Πέλοπα, έφυγε κι επέστρεψε στη Θήβα. Εκεί ανέλαβε τον θρόνο τής πόλης. Ο Πέλοπας, αφού εκστράτευσε κατά των Θηβών, οργισμένος για τον χαμό τού γιου του, καταράστηκε τον Λάιο να μην αποκτήσει παιδιά, κι αν ποτέ αυτό συμβεί, να πεθάνει από το χέρι τού γιου του. Η ευχή του εισακούστηκε από του θεούς ή, κατά άλλους, από την Ήρα, καθώς η αποτρόπαια πράξη του αποτέλεσε ύβρη προς τους νόμους κι επιπλέον επειδή είχαν υποσχεθεί στον Πέλοπα πως θα τιμωρήσουν αυτόν που θα τον έβλαπτε.
Στην τραγωδία αυτή, την οποία ο φιλόσοφος και παν-επιστήμονας Αριστοτέλης (384 π.Χ. – 322 π.Χ.) θεωρεί κορυφαία όλων και τον Οιδίποδα ως τον πλέον τραγικό ήρωα, ο Σοφοκλής μεγαλουργεί, παρουσιάζοντας έναν Οιδίποδα, ο οποίος, πριν αυτό-τυφλωθεί, είναι «τυφλός» από την αλαζονεία τής εξουσίας και το «εγώ» του. Πρόκειται για έργο που αποσκοπεί, μέσα από τη γνώση και την αυτογνωσία, να οδηγηθούμε στην ανεύρεση της αλήθειας. Το έργο, διαχρονικό και οικουμενικό, είναι επίκαιρο, όσο ποτέ, στις ημέρες μας, καθώς η ανθρωπότητα βίωσε έναν πρόσφατο λοιμό, με πάνω από έξι (6) εκατομμύρια θανάτους, παγκοσμίως, και βαρύ χτύπημα στις ανθρώπινες σχέσεις και στην παγκόσμια οικονομία. Επίσης, το «εγώ» έχει κυριαρχήσει, στην εποχή μας και, από μια προσωπική αντωνυμία, έχει φτάσει να είναι καταχρηστική πρόθεση, πλέον.
Η παράσταση στο Αττικό Άλσος έλαμψε, καθώς μετέδωσε ατόφια τα υψηλά νοήματα του έργου, και αυτό οφείλεται σε όλους τους συντελεστές, κυρίως στη δραματουργική επεξεργασία και σκηνοθεσία τού ηθοποιού και σκηνοθέτη Θανάση Σαράντου (βοηθός σκηνοθέτη, ο Mάκης Νάνος) και στο σύνολο των επιλογών του. Ο Θανάσης Σαράντος σχεδίασε και τους υποβλητικούς φωτισμούς (βοηθός φωτιστή, η Στέβη Κουτσοθανάση). Μεστή και ρέουσα η μετάφραση του αείμνηστου θεατρανθρώπου Μίνω Βολανάκη (1925 – 1999), που τόσα προσέφερε στο νέο-ελληνικό Θέατρο. Η ωραία μουσική και οι ήχοι ανήκουν στον πιανίστα, συνθέτη, ενορχηστρωτή και καθηγητή πιάνου Κωνσταντίνο Ευαγγελίδη, ενώ το λιτό σκηνικό και τα κοστούμια, στην ενδυματολόγο και σκηνογράφο Άση Δημητρολοπούλου. Η επιμέλεια κίνησης οφείλεται στον χορευτή, χορογράφο και διδάσκαλο χορού Πλωτίνο Ηλιάδη και η φωνητική διδασκαλία, στον Νίκο Παναγιωτόπουλο.
Οι εξαίρετες ερμηνείες και ο τρόπος εκφοράς τού έλληνα ποιητικού λόγου απογείωσαν την παράσταση. Η Μάνια Παπαδημητρίου (από τις κορυφαίες ηθοποιούς μας) σε διπλό ρόλο (Τειρεσίας και Ιοκάστη) και ο Θανάσης Σαράντος (Οιδίποδας), πλαισιωμένοι από τους άλλους ηθοποιούς: Χριστόδουλος Στυλιανού (Κρέοντας), Πάρης Σκαρτσολιάς (Εξάγγελος – Χορός), Αλέξανδρος Τούντας (Άγγελος – Χορός), Βαγγέλης Ψωμάς (Θεράπων – Χορός), Θανάσης Ρέστας (Ιερέας – Χορός), σε ανάλογες θαυμαστές ερμηνείες, κράτησαν άφωνους τους θεατές, σε όλη τη διάρκεια της παράστασης, αλλά με ανταμοιβή τα παρατεταμένα χειροκροτήματα, συνοδευόμενα από ζωηρά επιφωνήματα, στο τέλος. Πολλά συγχαρητήρια.
Διάρκεια: 100 λεπτά
Σημείωση: Ο χαρακτηρισμός «τύραννος», στην παρούσα τραγωδία, δεν έχει τη σημασία τής βίαιης διακυβέρνησης από έναν άρχοντα, αλλά πως αυτός έλαβε το αξίωμα χωρίς να έχει κληρονομικό δικαίωμα στον τόπο ή στην πόλη που κυβερνά ή είναι βασιλιάς.
Η παράσταση στο Αττικό Άλσος – «Θέατρο Κατίνα Παξινού» δόθηκε στις 9 Ιουλίου 2023, στα πλαίσια του 2ου Φεστιβάλ Περιφέρειας Αττικής – Ημέρες Θεάτρου, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Θα επαναληφθεί στις 15/9/23 στο Θέατρο Κολωνού, πάλι με ελεύθερη είσοδο.
«Θέατρο Αττικού Άλσους – Κατίνα Παξινού»
Νίκος Μπατσικανής, ποιητής, συγγραφέας, κριτικός Θεάτρου,
μέλος τής Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών
Σοφοκλής (496 π.Χ.- 406 π.Χ.): αρχαίος Έλληνας τραγωδός τής κλασικής εποχής από την Αθήνα. Μαζί με τον αρχαιότερό του Αισχύλο (525 ή 524 – 456 π.Χ.) και τον νεότερό του Ευριπίδη (480 – 406 π.Χ.) αποτελούν τους μόνους τραγικούς ποιητές των οποίων έχουν διασωθεί ολοκληρωμένα έργα. Σύμφωνα με αρχαίες μαρτυρίες, φαίνεται ότι συνέγραψε περίπου 123 έργα, από τα οποία παραδίδονται ολοκληρωμένες μόνο επτά τραγωδίες.
Γεννήθηκε στον Ίππιο Κολωνό τής Αθήνας. Ήταν γιος τού Σοφίλλου, εύπορου Αθηναίου. Έλαβε επιμελημένη αγωγή και παιδεία. Διδάχθηκε μουσική από τον περίφημο μουσικο-διδάσκαλο Λάμπρο και ανέπτυξε αρμονικά τις σωματικές και ψυχικές του δυνάμεις. Δεκαπενταετής, ήταν ο κορυφαίος τού χορού των εφήβων που πήρε μέρος στα Επινίκια για τη νίκη των Ελλήνων στη Ναυμαχία τής Σαλαμίνας (480 π.Χ.). Συνδέθηκε στενά με πολιτικές και πνευματικές προσωπικότητες της εποχής, ενώ κατέλαβε και διάφορα υψηλά αξιώματα στο στράτευμα, στην πολιτική, στις θρησκευτικές λατρείες και στις τέχνες.
Ο μεγάλος τραγικός ποιητής εισήγαγε στην Αθήνα τη λατρεία τού Ασκληπιού και τιμήθηκε με το προσωνύμιο «Δεξίων», επειδή δεξιώθηκε τον θεό στο σπίτι του. Μάλιστα, έγραψε κι έναν παιάνα για τον Ασκληπιό.
Η πρώτη του θεατρική εμφάνιση έγινε το 468 π.Χ., σε δραματικό αγώνα όπου ο Σοφοκλής αντιμετώπισε τον κατά 30 χρόνια μεγαλύτερό του τραγωδό Αισχύλο, τον οποίο ο Σοφοκλής εκτιμούσε και σεβόταν, και πήρε την πρώτη του νίκη. Εκτιμάται ότι παρουσίασε, σε διαγωνισμούς, περί τις 30 τετραλογίες, με περίπου 20 από τις οποίες απέσπασε την πρώτη θέση.
Ο Σοφοκλής συνέγραψε 123 τραγωδίες, μα είναι γνωστές οι 114, από τις οποίες έχουν διασωθεί μόνο 7 ολοκληρωμένες, ανάμεσά τους οι: «Αντιγόνη» (περί το 442) και «Ηλέκτρα» (περί το 413). Άλλα έργα του που έχουν διασωθεί είναι: «Τραχίνιαι», «Οιδίπους Τύραννος», «Αίας», «Φιλοκτήτης» και «Οιδίπους επί Κολωνώ». Στο επίκεντρο των έργων τού Σοφοκλή βρίσκεται το άτομο το οποίο έρχεται σε αναπόφευκτη, τραγική και ένοχη σύγκρουση με την τάξη που εκπροσωπούν οι θεοί. Αν και ιδιαίτερα ευσεβής στη ζωή του ο Σοφοκλής, πράγμα που επηρεάζει τα έργα του, δίνει μεγαλύτερο βάρος στην ανθρώπινη στάση έναντι αυτής των θεών, παρότι το πεπρωμένο των ανθρώπων είναι αναπόδραστα προδιαγεγραμμένο από τις βουλές των θεών, οι οποίες δεν είναι, όμως πια, αυθαίρετες και τυχαίες, όπως σε παλαιότερους τραγικούς, αλλά σκόπιμες και μελετημένες.
Από τα αποσπάσματα που έχουν σωθεί, σημαντικός είναι ένας πάπυρος που διασώζει μεγάλο τμήμα από το σατυρικό δράμα του «Ιχνευταί». Άλλες τραγωδίες από τις οποίες έχουν σωθεί κάποια αποσπάσματα είναι: «Ευρύπυλος», «Νιόβη», «Σκύριοι», «Πολυξένη», «Θησέας», «Φαίδρα», «Λήμνιαι» και «Τηρεύς». (Βικιπαίδεια, απόσπασμα)
