του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Ολοκληρώνουμε σήμερα τον ακροθιγή υπομνηματισμό της εθνικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά αξιέπαινης δισκογραφικής εκδόσεως των Μυρσίνης Μαργαρίτη και Έφης Αγραφιώτη με άγνωστα κοσμήματα Ελληνίδων συνθετριών στο πεδίο της έντεχνης μελωδίας. Εν πρώτοις, με την αναφορά της περίοπτης συμβολής του Γιάννη Ψυχοπαίδη στις εικαστικές δημιουργίες του εξωφύλλου και, επιπλέον, με την συγκινητική περιέλευση σε γνώση μας του γεγονότος ότι η μη κατονομαζόμενη, πολυτάλαντη γυναίκα με τα ψαλιδισμένα όνειρα, στην οποία το άλμπουμ αφιερώνεται, ανήκε στο απώτερο οικογενειακό περιβάλλον τού επίσης μη κατονομαζόμενου -αλλά γνωστού στους μουσικούς κύκλους για τις ευεργετικές ευαισθησίες του- χορηγού της έκδοσης.
Ιδιαίτερη μνεία ανάμεσα στις φιλοξενούμενες της συλλογής αρμόζει σε τρεις που έζησαν και διακρίθηκαν στη Ρουμανία, ως βλαστοί μακραίωνης και συχνά επιφανούς ομογένειας. Μέρη από την «Δακική Σουίτα» της βιολονίστας, μαέστρου, συνθέτριας και παιδαγωγού Mansi Barberis (1899-1986) αποκαλύπτουν ιδιαίτερες ποιότητες τής σπουδασμένης στο Παρίσι και τη Βιέννη (πλάι στον Max Reger παρακαλώ!), με ένα σώμα 101 μελωδιών και 4 μελοδραμάτων να βοά για έρευνα. Κρατώντας την εκτίμηση του ανεκτίμητου συναδέλφου και συνεργάτη της έκδοσης Θωμά Ταμβάκου, για αριθμητική υπεροχή των Ελληνικής καταγωγής συνθετριών της Ρουμανίας έναντι εκείνων της λοιπής Βαλκανικής, εστιάζουμε στην σύντομη «Ρομάντσα» της -επίσης σπουδασμένης στη Βιέννη- αινιγματικής λυρικής ερμηνεύτριας και πιανίστριας Maria Taban–Chefaliadi (1863-1932), ενώ αξιοσημείωτες αναδεικνύονται οι «5 Ερωτικές Μελωδίες» της δισέγγονης του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Αλεξάνδρου Σούτζου, Rodica Lucia Soutzo (1913-1979), που, όπως και η Κεφαλιάδη, γεννήθηκε στο Ιάσιο και πέθανε στο Βουκουρέστι. Οι πολυεθνικές ρίζες και το αμφίπλευρο οικογενειακό κύρος αυτής της διακεκριμένης μαθήτριας της Nadia Boulanger συγκροτούν συναρπαστικό ανάγνωσμα, ενώ το σώμα των πολλών της συνθέσεων εισέτι αγνοείται.
Η μελοποίηση της «Λήθης» του Λορέντζου Μαβίλη από την -γνωστή ως ποιήτρια- βραχύβια Ελένη Λάμαρη (1878 ή 1880 – 1912), που ύμνησε ο Καρυωτάκης και συντρόφευσε στη ζωή και στον θάνατο ο Επτανήσιος ομότεχνός της Στέφανος Μαρτζώκης, καθώς και η περίπου 6λεπτη μελωδία της διακεκριμένης ως ζωγράφου και γλύπτριας Κλεονίκης Γενναδίου (1830-1909), αδελφής του Ιωάννου Γενναδίου τής φερωνύμου Βιβλιοθήκης των Αθηνών, αποτελούν εύγλωττες παραπομπές στην οιονεί αναγεννησιακή οικουμενικότητα των γυναικών αυτών. Ενδιαφέρουσα και η συγκριτική ακρόαση της «Λήθης» από τη γραφίδα της Κεφαλλονίτισσας συνθέτριας μελωδιών της «Αθηναϊκής σχολής» Ελένης Λαμπίρη (1888-1969), που «φορούσε πάντοτε μαύρα, αδύνατη, ξερακιανή, ψηλή, χωρίς καμπύλες», σύμφωνα με τις αναμνήσεις της Αθηνάς Κακούρη, μουσικά ανεπίδεκτης -καθ’ ομολογίαν- μαθήτριάς της στα 1940. Η Λαμπίρη υπήρξε προκάτοχος (1925-1953) της Βασιλικής Φιλιππαίου, ως διευθύντριας του Ωδείου Πατρών (από το 1997), που εισφέρει αισθαντικά «Βραδινά Πένθη» στο πρόγραμμα. Σύγχρονή μας και η γεννημένη στη Μελβούρνη από Έλληνα πατέρα αν και όχι ελληνόφωνη Linda – Ioanna Kouvaras, που εκπροσωπείται με δυο γεμάτες προσωπικότητα συνθέσεις, καταληκτικές του πρώτου δίσκου. Ο δεύτερος πάλι αποκαλύπτει στη χαμηλότονη εκπνοή του μια σπάνιας εσωτερικότητας και ευαισθησίας Λένα Πλάτωνος.
Κρατήσαμε για το τέλος 3 ιδιαίτερες περιπτώσεις με παλαιότερη εκείνη της Ελληνογαλλίδας Mario Foscarina, καλλιτεχνικό ψευδώνυμο της Marie Damaschino (1850-1921), μέλους εφοπλιστικής οικογένειας, με 49 παρτιτούρες της (ανάμεσά τους μια «Θεσσαλιώτιδα») αρχειοθετημένες στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας να περιμένουν ανέλκυσή τους. Πρακτικά άγνωστη στην Ελλάδα, η γεννημένη στο Λονδίνο, ανδροντυμένη, μαθήτρια της Yvonne Printemps και συνθέτης κινηματογραφικής μουσικής Vivien Lambelet (1903-1963), θυγατέρα Ναπολέοντος, απολαμβάνει 7 ποικίλου ύφους και ενδιάθεσης καταχωρήσεις στο σετ. Τέλος, συνθέσεις της πιανίστριας Λίλας Λαλαούνη (1918-1996), μαθήτριας ενός Schnabel, όπως και της Μικρασιάτισσας Μαρίας Καλογρίδου (1922-2001), ανοίγουν την όρεξη για την έρευνα των αρχείων τους, αμφοτέρων προσιτών στη Μουσική Βιβλιοθήκη του ΜΜΑ…