του Κυριάκου Π. Λουκάκου
Επτά αιώνες μουσικής στο Ωδείο Αθηνών
Επιλέξαμε στοιχειωδώς προβεβλημένες εκδηλώσεις για την πρώτη στήλη τού 2024, επειδή οι συναυλίες τής 14ης και 24ης Νοεμβρίου στην αίθουσα «Άρης Γαρουφαλής» τού Ωδείου Αθηνών επιβεβαιώνουν την ακρίβεια διαπίστωσης φιλόμουσου Έλληνα τής διασποράς ότι η Αθήνα παρουσιάζει πλέον συχνότητα και ενδιαφέρον μουσικών γεγονότων που αμιλλάται μεγάλες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και, συμπληρώνουμε εμείς, με συχνά απρόσμενα σημεία εστίασης περιεχομένου, μορφολογίας και αναφοράς.
Μια από αυτές τις περιπτώσεις αποτέλεσε η πρώτη εκτέλεση τής δραματικής καντάτας «Η τελευταία προσευχή τής Ιλδεγάρδης» του Φίλιππου Τσαλαχούρη, σε λιμπρέτο τού Σταύρου Ζουμπουλάκη, σύνθεση εμπνευσμένης και ευρηματικής προσήλωσης στην τονικότητα τής γραφής και στη δυνατότητά της να διεγείρει το βίωμα τού ακροατή, συνήθως απρόθυμο έναντι εγκεφαλικών ασκήσεων επιτηδευμένης δυσαρμονίας, με τις οποίες συνήθως έρχεται αντιμέτωπος στην εποχή που χαρακτηρίζουμε, εδώ και δεκαετίες, ως σύγχρονη. Επίκεντρο τού περίπου 40λεπτου έργου η -αγία από το 2012- Hildegard von Bingen (1098-1179), μια πεφωτισμένη, άκαμπτη και οραματική πανεπιστήμων τού προκεχωρημένου Μεσαίωνα, από τις πρώτες αναθεωρήτριες τού ρόλου της Γυναίκας στον -μετά την προπατορική πτώση- χριστιανικό κόσμο και με αυξημένη ευαισθησία έναντι του υποτιμημένου τότε από την θεολογική δογματική φυσικού περιβάλλοντος. Η εκτέλεση στηρίχθηκε στην ισόρροπης οικονομίας οργανική διανομή, με τον Στράτο Γκιουλμπάνογλου στο φορητό εκκλησιαστικό όργανο και τον Γιάννη Ψαράκη στα κρουστά, στο ευάριθμο γυναικείο φωνητικό σύνολο FANCY, σε διδασκαλία Ειρήνης Πατσέα, και κατ’ εξοχήν στη δύναμη τής γεμάτης ένταση, μεστής και ευκρινούς μουσικής απαγγελίας τής διακεκριμένης μεσοφώνου Ειρήνης Καράγιαννη, που επωμίσθηκε με ζεστό και σαρκώδη ήχο τον ικετευτικό, παραληρηματικά εκστατικό απολογισμό τής Αγίας.
Δέκα ημέρες μετά, το 22ετές οργανικό και φωνητικό σύνολο EX SILENTIO, σχηματισμός επικεντρωμένος στην προαναγεννησιακή μουσική, με διακριτική και συνεπή ευρωπαϊκή πορεία, χάρισε στους τυχερούς παρευρισκόμενους μιαν υπνωτικά σαγηνευτική περιήγηση σε έναν κόσμο ιδιαίτερων φωνητικών και οργανικών ήχων υπό την διεύθυνση τού ιδρυτή του, φλαουτίστα Δημήτρη Κούντουρα, που απολαύσαμε με μιαν εναλλαγή μεσαιωνικών αυλών σε αγαστή σύμπραξη με αρχαϊκές βιέλες (sic!) της Ηλέκτρας Μηλιάδου και της Αναστασίας Τσέλιου. Με αφετηρία ένα λεπταίσθητο rondeau τού Βουργουνδικής σχολής Johannes Legrant (ήκμασε γύρω στο 1420 έως 1440), η συναυλία επικεντρώθηκε χρονολογικά και -εν μέρει- θεματικά στο λυκόφως του Βυζαντίου και τον αντίκτυπό του, τόσο στον γεωγραφικό του περίγυρο, με τον Θρήνο για την Άλωση της Πόλης τού Μανουήλ Χρυσάφη, βυζαντινοπρεπώς ερμηνευμένο από τον ψάλτη Νίκο Αετόπουλο, όσο και -κυρίως- στη Δύση. Από την γεμάτη καημό ερωτική complainte τού Guillaume de Machaut (1300-1377) έως την θρηνητική Lamentatio Sanctae Matris Ecclesiae Constantinopolitanae τού Guillaume Dufay (1397-1470) τα κείμενα υπηρετήθηκαν με γλωσσική και φωνητική αρτιότητα από την ειδικευμένη Θεοδώρα Μπάκα και από τους εξωτικά πολυτάλαντους Ειρήνη Μπιλίνη- Μωραΐτη και Νίκο Ζιάζιαρη. Συγκινητικό επίμετρο το εγκώμιο τού ιδίου «Vassilissa ergo gaude»(1422) για τους ελπιδοφόρους γάμους στον Μυστρά τής Cleofe Malatesta με τον πορφυρογέννητο Δεσπότη τού Μορέως Θεόδωρο Β’ Παλαιολόγο, που -φευ- δεν απέτρεψαν την Άλωση…
