Το μελωδικό έπος του Γιώργου Κουρουπού

7

τού Κυριάκου Π. Λουκάκου

Το μελωδικό έπος του Γιώργου Κουρουπού

Απολογισμός μιας μακράς μουσικής προσφοράς

Γιώργος Κουρουπός εν μέσω Θανάση Αποστολόπουλου και Τάση Χριστογιαννόπουλου – Ίδρυμα Θεοχαράκη 12.06.2024- photo IMG_3952 by Kyriakos Loukakos

Σε τρεις, συμπληρωματικές, συναυλιακές εκδηλώσεις ένα ευάριθμο, καλλιεργημένο  αθηναϊκό κοινό είχε την ευκαιρία να αναμετρηθεί με τον κόσμο της έντεχνης μελωδίας, όπως αυτός εκπροσωπείται με συνέπεια, δεκαετίες τώρα, από τον Γιώργο Κουρουπό, μια ιδιαίτερη περίπτωση μεταξύ των ελαχίστων Ελλήνων που καταπιάσθηκαν με το είδος, ουδείς ίσως -πλην τού Αττίκ που αυθαίρετα ενδεχομένως εντάσσουμε στην ίδια κατηγορία- με την συστηματικότητα τού επίκαιρα τιμώμενου αρχιτέκτονα-μουσουργού. Μαθητής τού Olivier Messiaen και συνεργάτης ενός Γιάννη Χρήστου και ενός Μάνου Χατζιδάκι, ο Κουρουπός διαμόρφωσε προσωπική διατύπωση στο καλλιτεχνικό του όραμα, ουδαμού ευκρινέστερη από τη μουσική μινιατούρα, γαλβανισμένη στη ρωμανική μήτρα τής mélodie française. Αυτή η επιρροή είναι που τον τοποθετεί στον αντίποδα άλλων σπουδαίων μελουργών τού Ελληνικού ποιητικού λόγου, όπως, κατ’ εξοχήν, ο Θεοδωράκης και ο Χατζιδάκις. Και τούτο επειδή οι τελευταίοι αξιοποιούν ως φέροντα οργανισμό τής ποίησης τη μελωδία, προσαρμόζοντας, συχνά χαρισματικά, την πρώτη στη δεύτερη. Με τον Κουρουπό η ποίηση παραμένει, στην πιο γνήσια λόγια κεντροευρωπαϊκή παράδοση, η πρώτιστη αξία, με τη μελοποίηση να επενδύει τον λόγο κατά τις ανάγκες του και όχι να τις εξαρθρώνει, έστω και αξιομνημόνευτα, πάνω στην προκρούστεια κλίνη τής μουσικής πρωτοκαθεδρίας.  

     Σε σκωπτική, μεταφορική διάθεση παιδικοφανούς μινιμαλισμού εγκαινιάσθηκε η πρώτη από δύο συναυλίες (5/02 & 20/03) στην αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος» τού Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, προβάλλοντας την περισσότερο γωνιώδη και αιχμηρή διάσταση τού τραγουδοποιού Κουρουπού ως του πλέον διεθνούς κοπής ληντερίστα που διαθέτουμε. Στα 6 τραγούδια για ποντίκια σε ποίηση τού συνθέτη συστήθηκε ως χαρισματικός ερμηνευτής του ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος, που δικαίωσε την πρωτεϊκή σε μεταπτώσεις φωνητικής υποκριτικής ακολουθία, από τους μορφασμούς τού 1ου ως την αποκλιμάκωση τής κατάληξης τού 4ου και από τον στροβιλισμό τού «Χορού» έως την εσωτερικότητα τού «Νανουρίσματος». Στη διαδρομή απολαύσαμε όχι απλώς ποιότητα τού αδόμενου λόγου, αλλά και την ισότιμη συμβολή τού Θανάση Αποστολόπουλου στην συνεχή διαλεκτική συμπόρευση με τον βαρύτονο.

Αποτελεί κοινό κτήμα η αντίληψη ότι η -κατά δήλωσίν του- «ερωτική» σχέση τού Κουρουπού με τα ποιήματα που ενισχύει αντανακλά σε καθοριστικά ενισχυτικό βαθμό η σφαιρική συμπόρευσή του με την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, όχι απλώς ως Ηγερία τού Οδυσσέα Ελύτη, αλλά και ως από μακρού ανεγνωρισμένη θεραπαινίδα τής ποίησης, με συναφώς ευνόητη την μεταβολή ύφους και ατμόσφαιρας για τα δικά της ποιήματα που ακολούθησαν. Μια ακόμη μαγική mezza voce στο εμβόλιμο (σε σχέση με το έντυπο πρόγραμμα)  2ο, μια (ακόμη) ατμοσφαιρική ρυθμολογία για τους «Κτύπους μικρούς», εντυπωσιακές παραλλαγές αυτοσχεδιασμού στη «γελαστή Μπεμπελούνα», σπαράγματα αναμνήσεων και σημειώσεών μας. Οι «Μπεμπελούνες»! Ένας κύκλος με τόσο αισθητή διασύνδεση αναπνοής λόγου και μουσικής, όπως αρμόζει σε δημιουργό και τη μούσα του, μια συνεχής ένταση ενότητας ύφους που αναδεικνύει τον κύκλο σε κόσμημα τού είδους με διακριτό αισθητικό στίγμα, μια διαρκής θωπεία τής Μουσικής στην Ποίηση, του μουσικού φθόγγου στον έναρθρο. Και η  συναρπαστική αυτή βραδιά επεφύλασσε περαιτέρω απολαύσεις!     

Laurence Auer, πρέσβυς της Γαλλίας, και Φώτης Παπαθανασίου προλογίζουν τη Βραδιά τιμής στον Γ.Κουρουπό – Ίδρυμα Θεοχαράκη 12.06.2024 – photo by Kyriakos Loukakos

Oριστικές ερμηνείες

       Ένας διαφορετικός Κουρουπός ανέμενε το συγκινησιακά φορτισμένο κοινό τής «μικρής» αίθουσας τού ΜΜΑ με 7 μελωδίες σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, μια ακόμη συστοιχία που βοά ως άξια συμπερίληψης στο κεντρικό ρεπερτόριο ενός άγονου δύοντος 20ού και ανατέλλοντος 21ου αιώνα. Ήδη από τους πρώτους αλλόκοσμους ήχους τού πιάνου η μουσική κινήθηκε σε αρωματικά διακριτική οριογραμμή τής τονικότητας, που, αδικαιολόγητα ενδεχομένως αλλά ειλικρινά, μάς παρέπεμψε στην ατμόσφαιρα τέλους εποχής τού «Βιβλίου των Κρεμαστών Κήπων» τού Σαίνμπεργκ. Τη μνήμη στοιχειώνει ενδεικτικά η κεφαλικής ποιότητας αναφώνηση «Ω, τι ωραία που είσαι», όπως και η μαγεία τής γραφής για την «Όλβια Ντόννα» ως την τελευταία νυχτερινή υπόμνηση τού πιάνου.

     Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με τον κύκλο των 8 ποιημάτων τού Federico Garcia Lorca στη μετάφραση τού Ανδρέα Αγγελάκη, από μόνος του ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο στην δημιουργία τού συνθέτη, που τίμησε με την παρουσία του την ιστορική αυτή παρουσίαση. Θαυμάσαμε και εν προκειμένω την λεπτή πλην ευδιάκριτη προσαρμογή ύφους και ατμόσφαιρας, αίφνης τον υπόκωφο «ισπανισμό» στον ρυθμό τού δεύτερου από τα τραγούδια («Πέθανε την αυγή») μετά τον χαρακτηριστικά ευφυή χειρισμό των «Παραλλαγών», την οιονεί αττική νοσταλγία τού «Αποχαιρετισμού», με την λεπτότητα μπαλάντας τού Αττίκ, την πιανιστική υδατογραφία στο «Μισοφέγγαρο», την πιστευτή επέλαση τού θανάτου στη «Μαλαγκένια» και το οδυνηρής εσωτερικότητας «Κάθε τραγούδι», παράξενα μαλακτικό επίμετρο τού επίσημου προγράμματος, άπαντα ευκαιρίες που αξιοποιήθηκαν στο έπακρο από τους εμπνευσμένους συντελεστές.

ΓΙΩΡΓΟΣ-ΚΟΥΡΟΥΠΟΣ-ΤΑΣΗΣ-ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ-photo by courtesy of the Athens Megaron Concert Hall

Η συναυλία συνέπεσε με την αναγγελία ορισμού τού Τάση Χριστογιαννόπουλου ως του νέου καλλιτεχνικού διευθυντή τού «Ολύμπια-Δημοτικό Μουσικό Θέατρο Μαρία Κάλλας», ανάθεση που απευχόμεθα να εκθέσει τον διαπρεπή καλλιτέχνη σε άλλο επίπεδο αξιολόγησης και, ίσως, φθοράς, ιδίως μετά την τόσο επιτυχή θητεία τού προκατόχου του. Υπό την ιδιότητα αυτή πάντως ο βαρύτονος παρέσχε την ομολογουμένως συγκινητική «Μαρτυρία» του στην εκδήλωση «Τιμής στον Γιώργο Κουρουπό», που οργάνωσε με προφανή ζήλο και στράτευση ο Γενικός Διευθυντής τού Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη Φώτης Παπαθανασίου στις 12 Ιουνίου, παρόντων τού συνθέτη, τής Ιουλίτας Ηλιοπούλου και πλήθους εραστών και ειδημόνων, συμπεριλαμβανομένης τής Γαλλίδας πρέσβειρας Laurence Auer, που έθεσε υπό την αιγίδα της και προλόγισε από κοινού με τον επαΐοντα οικοδεσπότη το γεγονός.

Το μουσικό μέρος επιβεβαίωσε το διαμέτρημα της μελοποίησης τού Λόρκα, με τον οποίο ολοκληρώθηκε και αυτό το επίσημο πρόγραμμα, καθώς  και τις εντυπώσεις μας από την συναυλία τού Φεβρουαρίου (η ιδεατή ερμηνεία τού «Αποχαιρετισμού» από την αείμνηστη Δανάη συντρόφευε επίμονα τη νέα ακρόασή μας), επεφύλασσε όμως και ενδιαφέρουσες προσθήκες στην αυξημένης αμεσότητας θερινή ακρόαση. Έτσι, στα 4 κοινά με την χειμερινή περίσταση  ποιήματα τού Ελύτη, προστέθηκε η «Adolescence du jour», στη  μετάφραση τού Robert Leveque, και, σε πρώτη εκτέλεση, αμετάφραστος ο κύκλος «Επιστροφή τής νιότης μου» (2024) 7 ποιημάτων τού Paul Éluard, θραυσματικού χαρακτήρα ποιητικά επιφωνήματα που μεγέθυνε η εκφραστική μουσική απαγγελία τού Χριστογιαννόπουλου, αντάξια θρυλικών εκπροσώπων τής Γαλλικής σχολής…

                                             Αναδημοσίευση από την Αυγή της Κυριακής 30/06 και 28/07/2024