Μπάρτοκ, Βιβάλντι και τα όρια διασκευής και ερμηνείας ενός αριστουργήματος

109

του Κυριάκου Π. Λουκάκου

        Στο κατ’ ανάγκην συνοπτικό και εγχώριο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών 2020 η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης επιβεβαίωσε με αξιώσεις και τη δική της διαχρονική  συμβολή. Την εκδήλωση της 23ης Ιουλίου στο Ωδείον Ηρώδου του Αττικού εγκαινίασε το νεοκλασικό τριμερές «Ντιβερτιμέντο για ορχήστρα εγχόρδων» (1939) του Béla Bartók , αρ. κατ. SZ. 113 και BB 118, υπό τη μπαγκέτα της Ζωής Τσόκανου, καλλιτεχνικής διευθύντριας του σχηματισμού. Υπό συνθήκες αποστάσεων των μουσικών και με χαμηλή πληρότητα κερκίδων, η λελογισμένη και τεχνικά άρτια ενίσχυση του ήχου ενδυνάμωσε καθοριστικά την προβολή του μουσικού αποτελέσματος στον ανοιχτό χώρο.  Σε πλαίσιο 20ού  αιώνα τα έγχορδα της ΚΟΘ αναπτύχθηκαν συνεκτικά και εύηχα υπό την  αναλυτική και αδρή διεύθυνση της Τσόκανου, με ευπροσάρμοστη φραστική στις συνεχείς μεταπτώσεις αυτής της υποβλητικής μουσικής. Οι ανάγλυφες αγωνιώδεις εξάρσεις απεικόνισης του εφιαλτικού παρόντος δημιουργίας του έργου, στις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου,  κατ’ εξοχήν στη β’ κίνηση, άφησαν χώρο για αβρές και νοσταλγικές αναδρομές στο ανεπίστρεπτο παρελθόν. Ο δυναμισμός και η σχολαστική επισήμανση της επινοητικής στίξης κυριάρχησαν και στο καταληκτικό allegro assai, με αριστοτεχνική ακροβασία ανάμεσα στη δημώδη ψευδαφέλεια και τη στιβαρή σοβαρότητα της μουσικής δήλωσης.

   

Σίμος-Παπάνας-φώτο-Γιάννης-Γούτμαν_

Το δεύτερο μέρος μάς έδωσε ευκαιρία για μια δεύτερη αξιολόγηση μιας ιδιαιτέρως προσωπικής ανάγνωσης για τη δημοφιλέστερη σύνθεση του Antonio Vivaldi, τις «4 εποχές», από τον διακεκριμένο βιολονίστα Σίμο Παπάνα, που όπως και παλαιότερα, διηύθυνε ο ίδιος από το όργανό του.  Χωρίς ιδέα ακόμη για τη συναυλία της Πράγας, στην οποία αναφερθήκαμε για συστηματικούς λόγους πρωθύστερα από τη στήλη της 25ης/10, έχοντας όμως εμπειρία σειράς ιδιοφυών και μη  ερμηνειών της προγραμματικής «τετραλογίας», κατάφορτων από παρεμβατικές εμφάσεις χαρακτήρα στην φέρουσα γραμμή της μουσικής, επανήλθαμε με απροκατάληπτο ενδιαφέρον στη νέα παρακολούθηση του κύκλου. Θαυμάσαμε την μουσική ωριμότητα των σολιστικών εγχόρδων στην «Άνοιξη», μεγάλης εσωτερικότητας στο λάργκο και δυσεύρετης πλαστικότητας για τις δεξιοτεχνικές απαιτήσεις του τελικού αλέγκρο. Επικροτήσαμε την ατμόσφαιρα της εισαγωγής του «Θέρους», αφομοιώσαμε ως αποδεκτές τις αυτοσχεδιαστικές εξάρσεις που τόνωσαν την αφηγηματική διάσταση της μουσικής αυτό το δροσερό βράδυ της νέας, ντροπαλής Σελήνης υπό την Ακρόπολη. Επισημάναμε όμως παραλλήλως τη ναρκισσιστική ανάπτυξη του αντάτζιο, όπως και τις υπερβολικές παύσεις πριν από την εκδήλωση της καταιγίδας, παρά την εντυπωσιακή εστίαση και πεποίθηση του αντικτύπου της.

Zoi Tsokanou.
Conductor.
03.01.2020.

Ήδη, ωστόσο, από την έναρξη του «Φθινοπώρου», η ένταση των πάσης φύσεως στρεβλώσεων της μουσικής ροής προσέλαβε διαστάσεις πέραν της ερμηνείας: χαώδεις παύσεις, εξαιρετικά εκτεταμένος ο αυτοσχεδιασμός του Μάρκελλου Χρυσικόπουλου από το τσέμπαλο που προκάλεσε αναμενόμενο χάσμα ροής στο αργό μέρος, γκροτέσκο το φινάλε του κοντσέρτου. Η χαμένη ατμόσφαιρα της εκτέλεσης δεν ανακτήθηκε πλέον, οι υπερβολές στα τέμπι και τα αλλεπάλληλα γκλισσάντι των εγχόρδων αποσπούσαν διαρκώς την προσοχή, ενώ η αυτοσχεδιαστική έναρξη του ύστατου αλέγκρο έδωσε τη χαριστική βολή στην επίγευση μιας ανάγνωσης που ξεκίνησε ως ερμηνεία και κατέληξε ως -φευ, ανομολόγητη- διασκευή.